Nederland moet investeren in vier technologische domeinen om zijn welvaart ook in de toekomst veilig te stellen. Dit stelt Peter Wennink, voormalig topman van chipmachinefabrikant ASML, in een rapport. Indien radicale keuzes uitblijven en cruciale randvoorwaarden niet op orde worden gebracht, gaat de kwaliteit van leven en welvaart voor toekomstige generaties volgens het rapport hard achteruit.
Het rapport ‘De route naar toekomstige welvaart’, opgesteld onder leiding van Wennink, vertaalt het Europese Draghi-rapport naar de Nederlandse context. Het rapport stelt dat het noodzakelijk is structurele keuzes te maken om de toekomstige welvaart van ons land veilig te stellen. Het waarschuwt onder meer dat de huidige economische groei onvoldoende is om de stijgende kosten van zorg, pensioenen, defensie en de energietransitie op te vangen. Indien niet wordt ingegrepen, dreigt Nederland zijn vermogen te verliezen om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden, zoals de vergrijzing, verduurzaming en druk op publieke voorzieningen.
Forse investeringen nodig
Zo voorspellen De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau een groei van slechts 0,5% tot 0,9% per jaar op de middellange termijn. Dit is te weinig om de huidige voorzieningen in stand te houden. Om de trend te keren is volgens het rapport een groei van 1,5% tot 2% nodig, wat voornamelijk afkomstig moet zijn uit een hogere arbeidsproductiviteit. Dit vraagt om forse investeringen; in de komende tien jaar is naar verluidt 151 tot 187 miljard euro nodig. Deze investeringen dienen volgens het rapport grotendeels uit private middelen te bestaan.
Het rapport wijst ook op een achterstand van zowel Nederland als de Europese Unie (EU) ten opzichte van de Verenigde Staten (VS) en China in sleuteltechnologieën zoals kunstmatige intelligentie, halfgeleiders en duurzame energie. We zijn hierdoor afhankelijk van het buitenland voor deze technologieën, wat een strategisch risico is.
Vier domeinen
Om het tij te keren identificeert het rapport vier domeinen waarin Nederland een leidende positie kan nemen:
- Digitalisering en AI-agents
- Veiligheid en weerbaarheid
- Energie- en klimaattechnologie
- Life sciences en biotechnologie
Deze sectoren zijn volgens het rapport van Wennink cruciaal voor de toekomstige welvaart, geopolitieke invloed en het oplossen van grote transities zoals de energietransitie.
Structurele belemmeringen wegnemen
Investeringen in deze vier domeinen vragen om het wegnemen van een aantal structurele belemmeringen, waarschuwt het rapport. Het gaat onder meer om het versnellen en vereenvoudigen van vergunningsverlening en regelgeving. Met name voor strategische projecten in de energie-infrastructuur geldt dit. De huidige stikstofcrisis en trage procedures staan innovatie op dit moment in de weg.
Daarnaast moet talentontwikkeling verbeteren, waarbij Wennink oproept in te zetten op een Nationale Talentagenda gericht op technisch onderwijs, om- en bijscholing, en het aantrekken van internationale kenniswerkers.
Ook is betaalbare en betrouwbare energie van cruciaal belang. Congestie op het elektriciteitsnet en hoge prijzen dreigen strategische industrieën weg te jagen, waarschuwt het rapport. Op de korte termijn kan dit worden aangepakt door in te zetten op flexibel gebruik van netcapaciteit en belastingvoordelen. Op de lange termijn is een robuuste energiemix en leveringszekerheid noodzakelijk.
Ook de economische infrastructuur moet worden versterkt. Denk daarbij aan de mainports (Rotterdam en Schiphol), Brainport Eindhoven en kennisclusters zoals het Leiden Bioscience Park. Publiek-private samenwerking is hierbij volgens het rapport essentieel.
Krachtigere bestuursstructuur
Om het tij te keren is daarnaast een krachtigere bestuursstructuur nodig, stelt Wennink. Het rapport pleit er onder meer ervoor de minister-president eindverantwoordelijke te maken voor het toekomstige verdienvermogen. Daarnaast moet de rol van minister van Economische Zaken worden vernieuwd, en moet de minister de regie krijgen over het energie- en handelsbeleid. Tot slot pleit het rapport voor een onafhankelijke Commissaris voor Toekomstige Welvaart, die interdepartementale opgaven coördineert en impasses doorbreekt via een Nationaal Investeringsberaad.
Om een krachtigere bestuursstructuur te ondersteunen moet de overheid volgens Wennink minder procesgerichte verantwoordingsdruk krijgen en meer ruimte voor het nemen van risico’s. Dit moet ertoe leiden dat bestuurders weer durven te ondernemen en maatschappelijke doelen daadkrachtig kunnen nastreven.
‘Niet handelen is ook een keuze’
“Niet handelen is ook een keuze. Iedere dag dat we niet investeren in de toekomst van ons land loopt de rekening voor toekomstige generaties verder op”, meldt het rapport. “Dit rapport laat zien dat de mogelijkheden er zijn: we weten wat er nodig is, waar we in moeten investeren en op welke manier we dat moeten doen.”
“De wil om te bouwen, te vernieuwen en samen te werken is overal aanwezig. Laten we deze energie benutten en vandaag beginnen aan de keuzes en investeringen die ons land sterker en veerkrachtiger maken. De toekomst wacht niet.”
