Zonder structurele versterking van de innovatieketen en een strategische visie op de toekomst dreigt Nederland zijn industriële voorsprong te verliezen, waarschuwt TNO op basis van een analyse. In een rapport trekt de organisatie aan de bel over de sluipende deïndustrialisatie in ons land.
De industrie levert een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie; ongeveer 12% van het bbp is afkomstig uit industriële activiteiten. De sector is goed voor ongeveer een vijfde van de totale exportwaarde van ons land. Ook wijst de onafhankelijke onderzoeksorganisatie op de vliegwielwerking die de industrie heeft op innovatie in aanpalende sectoren.
Industrie staat onder druk
Ondanks dit belang staat de industrie onder druk. Zo is de industrie in belangrijke mate afhankelijk van internationale toeleveringsketens. Dit maakt bedrijven kwetsbaar, onder meer door de toenemende geopolitieke spanningen. Tegelijkertijd wijst TNO op andere factoren als de energietransitie, krapte op de arbeidsmarkt en oplopende kosten voor grondstoffen.
De onderzoeksorganisatie waarschuwt dat Nederland actie moet ondernemen om te voorkomen dat ons land door dergelijke ontwikkelingen terrein verliest op andere landen die wel stevig inzetten op industriebeleid en innovatie.
‘Innovatieketen kraakt’
In de analyse concludeert TNO dat de innovatieketen kraakt. In Nederland vindt nog altijd veel kennisontwikkeling plaats, onder meer bij universiteiten en kennisinstellingen. Tegelijkertijd stagneert de doorstroom van concrete toepassingen naar de markt.
Ook kent Nederland een lastig klimaat voor start-ups. Zo lopen zij tegen hoge kosten en complexe regelgeving aan. Daarnaast verplaatsen grote bedrijven R&D in sommige gevallen naar het buitenland, waar fiscale voordelen en aantrekkelijkere ecosystemen zijn.
Investeringen blijven achter
TNO benadrukt de noodzaak van stevige publieke en private investeringen in R&D om concurrerend te blijven. Ook wijst het erop dat andere landen miljarden euro’s steken in hun strategische industrieën, en Nederland daarbij achterblijft.
De onafhankelijke onderzoeksorganisatie pleit daarom voor een structurele verhoging van R&D-investeringen in Nederland. Op dit moment steekt Nederland ongeveer 2,23% van het bbp in R&D, terwijl het streefcijfer vanuit de EU 3% is. Dit tekort vertaalt zich op jaarbasis in miljarden euro’s die Nederland minder in R&D investeert dan andere landen. Daarnaast investeren diverse landen waaronder Duitsland en Zuid-Korea fors boven het Europese streefcijfer in R&D.
Innovatieklimaat versterken
TNO noemt het daarnaast belangrijk om het innovatieklimaat breder te versterken. Het beleid moet enerzijds ruimte scheppen voor nieuwe spelers en tegelijkertijd bestaande spelers stimuleren hun R&D in Nederland te behouden. De onderzoeksorganisatie wijst erop dat de R&D Top 30, samengesteld door TW, TNO en VNO-NCW, al lange tijd wordt aangevoerd door gevestigde spelers als ASML, Philips en NXP. Dit maakt Nederland volgens TNO kwetsbaar; indien deze spelers besluiten hun R&D naar het buitenland te verhuizen is de impact op innovatie op Nederlandse bodem groot.
De onderzoeksorganisatie roept op tot een integrale aanpak. Industrie, kennisinstellingen en overheid als gelijkwaardige partners zouden daarbij als gelijkwaardige partners moeten optrekken. Het doet daarbij een aantal aanbevelingen:
- Versterk de innovatieketen: verbeter de aansluiten tussen fundamenteel onderzoek en marktintroductie. Onder meer door de creatie van ‘labs voor opschaling’, waarin bedrijven en onderzoekers samen nieuwe technologieën kunnen onderzoeken.
- Investeer in nieuwe waardeketens: denk daarbij aan groene waterstof, circulaire productie, quantumtechnologie en robotisering.
- Zet verduurzaming centraal: maak CO2-neutrale productieprocessen haalbaar door het op elkaar afstemmen van regelgeving en subsidies.
- Zorg voor menselijk kapitaal: investeer in technische opleidingen, zet in op zij-instromers en maak technologische beroepen aantrekkelijk.
Belangrijke rol weggelegd voor hightech-sector
De hightech-sector speelt een bijzondere rol in het behouden van de industriële voorsprong van Nederland, stelt TNO. Het wijst op de toonaangevende positie van de sector wereldwijd. De sector genereert hierdoor niet alleen economische waarde, maar ook ’technologische dominantie’. Als voorbeeld noemt de onderzoeksorganisatie ASML, dat met zijn extreme ultraviolet (EUV)-technologie de productie van zeer geavanceerde chips mogelijk maakt.
TNO stelt dat de hightech-sector in 2040 minstens de helft van zijn omzet moet halen uit nieuwe waardeketen. Dit vraagt niet alleen om innovatie, maar ook om radicale efficiëntieverbetering (+150% productiviteit), volledige duurzaamheid en grotere veerkracht. “Zonder langetermijnbeleid en investeringen is dat een onhaalbare opgave”, schrijft TNO.
