RUG opnieuw gekozen voor bouwen detectoren radiotelescoop ALMA

Het Kapteyn Instituut voor sterrenkunde van de Groningse universiteit RUG mag opnieuw detectoren bouwen voor de ALMA radiotelescoop in Chili. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met partners uit Zweden en Italië. Het gaat in totaal om 66 detectoren.

Het Kapteyn Instituut van de RUG heeft als sterrenkundig instituut veel ervaring met het bouwen van zeer gevoelige instrumenten. In de meeste gevallen gaat dat echter om unieke instrumenten, waarvan er maar één nodig is. De ALMA radiotelescoop daarentegen bestaat uit 66 schotels, die allemaal voorzien zijn van dezelfde apparatuur. ‘Het gaat om hoogwaardige detectoren die heel betrouwbaar moeten zijn’, zegt Joost Adema, die het Groningse deel van het project coördineert, in een persbericht.

Complexe moleculen

De ALMA radiotelescoop kan straling uit de ruimte analyseren op verschillende golflengten. Voor iedere band is een aparte detector ontwikkeld en geproduceerd. Eerder leverde het Kapteyn Instituut al detectoren voor Band 5 (golflengte 1,8 – 1,4 mm) en Band 9 (golflengte 0,5 – 0,4 mm). Nu gaat het om Band 2, voor het waarnemen van de golflengten van 2,6 tot 4,5 mm.

Op deze golflengte kan de radiotelescoop in het heelal complexe moleculen vinden, die een rol kunnen hebben gespeeld bij het ontstaan van leven. Wetenschappers zijn er inmiddels achter dat die moleculen niet alleen op aarde zijn ontstaan maar zich ook in de ruimte bevinden. In de ruimte zijn ook al simpele bouwstenen voor DNA aangetroffen. Sterrenkundigen willen graag in detail weten waar deze bouwstenen voor leven zich bevinden en daar kan ALMA bij helpen. De radiotelescoop kan zelfs bijdragen aan het zoeken naar planeten.

Voordat het echter mogelijk is om zulke waarnemingen te doen, moeten eerst de detectoren worden ontwikkeld en gebouwd. ‘We hebben twee jaar nodig om uit te zoeken hoe we deze detectoren kunnen maken’, vertelt Adema. Dat gebeurt in samenwerking met collega’s van de universiteiten van Göteborg (Zweden) en Bologna (Italië). Daarna volgt een traject van drie jaar, waarin de hele serie wordt gebouwd, getest en afgeleverd.

Metaalbewerking

Voor het maken van de detectoren werkt het Kapteyn Instituut ook samen met technische bedrijven uit de regio, onder meer in metaalbewerking en de bouw van printplaten. Het maken van een hele serie met een constante kwaliteit is iets dat niet veel instituten kunnen. ‘Wij hebben bewezen series met constante kwaliteit te kunnen bouwen, daarin zij we wel uniek’, zegt Adema. ‘We denken dat ze daarom weer bij ons zijn uitgekomen.’

Aan de telescoop gaat een team van zes personen werken. Het totale budget, inclusief partners, is ongeveer dertien miljoen euro, waarvan 11 miljoen naar het Kapteyn Instituut gaat. ‘Ongeveer tweederde van ons budget gaat op aan de vaak specialistische onderdelen, de rest aan personeel en bedrijfsvoering.’ Het is de bedoeling dat de detectoren over vijf jaar naar Chili worden verscheept.

Bron: RUG.