Totstandkoming waterstofbeurs stap dichterbij

Hoe kun je eenvoudig en eerlijk handelen in waterstof? Onderzoek naar de praktische opzet van een waterstofbeurs in Nederland heeft geleid tot een aantal inzichten. Ze laten zien welke producten en voorwaarden nodig zijn om handel voor waterstof tot stand te brengen.

Vanwege een groeiende vraag naar klimaatneutrale waterstof ontstaat de noodzaak voor een goede marktwerking en een transparante, efficiënte prijsstelling. Een waterstofbeurs kan beide faciliteren. Daarom is een waterstofbeurs met de naam HyXchange bedacht. In een vervolgproject wil HyXchange de eerste handelsproducten testen in pilots en simulaties, waarbij de markt verder wordt betrokken.

Handelen in waterstof

Wat houdt een waterstofbeurs in? Belangrijk is de certificering van waterstof, een index waarmee prijzen inzichtelijk worden en een spotmarkt. Ook het ontwikkelen van handelsinstrumenten om het fysieke waterstofnet te balanceren en waterstof op te slaan zijn van belang. Dit blijkt uit onderzoek door Bert den Ouden, in opdracht van Gasunie en de havenbedrijven van Rotterdam, Amsterdam, Groningen en North Sea Port in consultatie met marktpartijen en overheden.

Verkenning

In september 2020 vond een eerste verkenning naar het opzetten van een waterstofbeurs plaats. Het verkennende rapport gaf een visie op een stapsgewijze opbouw van een waterstofbeurs. De beurs groeit mee met de waterstofmarkt en de ontwikkeling van waterstofnetwerken. Vervolgens namen bovenstaande betrokken partijen het initiatief om een vervolgstudie uit te laten voeren door Bert den Ouden, voormalig directeur van de Nederlandse energiebeurs.

Waterstofinfrastructuur

De havenbedrijven van Rotterdam, Amsterdam, Groningen en North Sea Port zijn alle betrokken bij plannen voor waterstofinfrastructuur, voor hun industrie en andere nieuwe initiatieven in hun gebied. Gasunie werkt al langere tijd aan plannen voor een landelijke infrastructuur om al deze regio’s met elkaar en met de waterstofopslag te verbinden. Daarnaast heeft Gasunie het plan om import en doorvoer naar met name Duitsland en België mogelijk te maken. Op die manier wordt waterstof toegankelijk voor nog meer partijen. Een waterstofbeurs, naar het voorbeeld van de stroom- en gasbeurzen, kan helpen als katalysator van een markt voor klimaatneutrale waterstof. Daarnaast helpt het bij de economische groei van een waterstofmarkt.

Certificering

De uitgebreide vervolgstudie leverde waardevolle suggesties op. Ten eerste is certificering van zowel groene, CO2-arme als geïmporteerde waterstof nodig. Dit om een groter volume waterstof van veelzijdige herkomst over één netwerk te transporteren, terwijl de gebruikers toch kunnen kiezen welke soort waterstof ze willen kopen. Dit is vergelijkbaar met het elektriciteit- en gassysteem waar alles over hetzelfde net gaat, maar groene stroom en gas gecertificeerd zijn waardoor de meerwaarde voor de klant behouden blijft. Voor waterstof wil het beursinitiatief, vooruitlopend op de regelgeving, een pilot organiseren om hierin ervaring op te doen.

Transparantie

Een tweede punt voor de ontwikkeling van een waterstofbeurs is een index die zorgt voor transparantie. Het moet duidelijk zijn tegen welke prijs waterstof kan worden verhandeld. In de studie is een index geformuleerd, waarin de prijs van de waterstof, en ook de certificaten, tot uiting komt afhankelijk van de manier van opwekken en de mate van CO2-emissiereductie die daarmee wordt bereikt.

Spotmarkt

Ten derde is een spotmarkt belangrijk in de ontwikkeling van een waterstofbeurs. Initieel is een marktsimulatie nodig. Zodra in een havengebied de infrastructuur gereed is en er meerdere aanbieders en afnemers zijn, kan dit als lokale spotmarkt worden ingericht. Koppelingen van het nationale waterstofnetwerk van Gasunie en de waterstofnetten van de verschillende haven- en industriegebieden zorgen voor groei van de spotmarkt. Zo’n spotmarkt geeft dan ook ruimte voor internationale koppelingen van waterstofhandel.

Handelsinstrument

Tot slot zijn handelsinstrumenten nodig om het netwerk te balanceren en waterstof op te slaan. Het is belangrijk om deze mechanismen verder te verkennen. Dit zou ook onderdeel uit kunnen maken van een beoogde marktsimulatie.

Pilots en simulaties

De initiatiefnemers willen de uitkomsten van de studie verder uitwerken in pilots en simulaties en zo stap voor stap het handelsplatform HyXchange realiseren. Deze markt zal ook een Europese dimensie hebben. Enkele contouren daarvan zijn al recentelijk gepresenteerd door Bert den Ouden in het Europese (“Madrid”) beleidsforum voor gasregelgeving, op basis van de projectuitkomsten.

Bron en beeld: Port of Rotterdam